Uçuk ( Herpes )

Uçuk (Herpes) Nedir?

Halk arasında uçuk olarak da bilinen herpes, Herpes Simpleks Virüs (HSV) adı verilen bir virüs nedeniyle oluşur. Herpes en sık ağız çevresi ve genital bölgede hastalığa neden olur. Ağız çevresinde oluştuğu zaman oral, genital bölgede oluştuğunda ise genital herpes adını alır.

Uçuğa neden olan 2 çeşit herpes virüs vardır: Herpes Simpleks Tip 1 (HSV1) ve Herpes Simpleks Tip 2 (HSV2). Ağız çevresinde görülen uçukların çoğ HSV1, genital bölgede görülen uçukların çoğu ise HSV2 tarafından oluşur. Ancak HSV1 ve HSV2 her iki bölgede de enfeksiyona neden olabilir. Herpes virüsü vücuda alındıktan sonra ömür boyu vücutta kalır ve zaman zaman aktive olarak tekrarlayan enfeksiyonlar oluşur.

Herpes Nasıl Bulaşır? İnsanların çoğuna oral herpes çocukken bir yakınının öpmesi ile bulaşır. Genital herpes ise cinsel yolla bulaşır. Herpes deriden deriye direkt temasla bulaşır. Bu durum başta ağız ve genital bölge olmak üzere hastalıklı olan dokunun zedelenmiş bir doku ile temas etmesi sonucu gerçekleşir. Ağız ve cinsel bölge dışındaki deri kalın olduğu için virüsün buralara geçmesi daha zordur. Ağız çevresinde herpesi olan bir kimse oral seks yaptığında partnerine genital herpes bulaştırabilir. Genital herpesi olan bir kimse de partnerine genital herpes bulaştırabilir. Genital herpesi olan hastalar hem atak döneminde hem de hastalığın olmadığı dönemde bulaştırıcı olabilirler. Yıl boyunca bazı günler gözle görülen hastalık olmasa da deri yüzeyinde virüs bulunabilir ve bu virüs cinsel yolla bulaştırılabilir. Genital herpesin tuvalet veya havlu gibi cansız objelerden bulaştığına dair bir veri yoktur. Ayrıca Herpes virüsler dayanıksız virüslerdir. Bu nedenle böyle yerlerde uzun süre canlı kalamazlar.

Herpes Bulaştıktan Sonra Ne Olur?

Herpes virüsleri diğer virüslerden ayıran bir özellik vücuda bir kere girdikten sonra ömür boyu vücutta kalmalarıdır. Bunlar genellikle yaşam boyu inaktif (uyur) durumdadır. Herpes Virüsler vücuda alındıktan sonra öncelikle çoğalır ve vücut içinde yayılır. Oluşan hastalık fark edilmeyecek kadar hafif de olabilir şiddetli de olabilir. Ancak hastalığın şiddeti ne olursa olsun virüs vücutta ömür boyu kalır. Bağışıklık sisteminden kaçmak için sinir yolları boyunca inzivaya çekilir ve ganglion adı verilen sinir kökünde kendine bir sığınak bulur. Burada uykuya dalar. Ne yazık ki bazı durumlarda virüs bu sinirler boyunca yol alarak deriye ulaşır ve yeniden hastalığa neden olur. Ancak bazen de ömür boyu uykuda kalır.

Virüsün ne sıklıkta uyandığı biraz karmaşık bir durumdur. Eskiden virüsün sadece hastalık oluşturduğu dönemde (deriden kabarıklık, içi su dolu kabarıklık, kaşıntı veya kızarıklık gibi) uyandığı başka bir deyişle aktive olduğu düşünülürdü. Ancak artık biliyoruz ki deride hiç bir değişiklik olmadığı durumlarda bile virüs aktive olarak bulaştırıcı özellik kazanabilir.

Herpes Belirtileri Nelerdir?

Bazı hastalar herpes geçirdiklerini anlasalar da çoğu hasta farkında bile olmaz. Örneğin Amerika' daki insanların beşte birinde genital herpes vardır. Ancak bu hastaların %90' ı bu durumun farkında bile değildir. Bunun nedeni hastalığın çok az rahatsızlığa neden olması, başka bir durumla karıştırılması veya herhangi bir şikayete neden olmamasıdır.

Virüs bulaştıktan sonra birkaç gün içinde hastalık ortaya çıkabileceği gibi, haftalar aylar hatta yıllar sonra da çıkabilir. Bu nedenle genital herpes çıkan bir insanın bu virüsü ne zaman ve kimden aldığı konusunda kesin bir şey söylemek mümkün değildir.

Genital herpesle ilgili klasik belirtiler içi su dolu minik kabarıklıklar,yara veya ülserlerdir. Bunların hepsi lezyon olarak da tarif edilebilir. Bilimsel literatürde deride oluşan her türlü değişiklik lezyon olarak belirtilir. Su toplamış veya yara haline gelmiş bu lezyonlar kabuklanarak iyileşir. İyileşme süresi 2-4 haftayı bulur. Bu sırada yeni lezyon grupları çıkmaya devam edebilir. Bunların yanı sıra grip benzeri şikayetler, baş ağrısı veya ateş de olabilir.

Ancak hastaların çoğunda genital herpes o kadar hafif geçer ki şu durumlarla karışır: Mantar, böcek ısırığı, sıyrık, vs. Genital herpes penis, vulva (kadın dış genital bölgesi), makat çevresi, kalça ve kasık bölgesini tutabilir.

Genital herpes sebep HSV2 ise yıl içinde ortalama 4-5 kez tekrarlar. HSV1 ile olan genital herpes yılda 1 den az tekrar eder. Genellikle ilk yıldan sonra sıklık ve hastalık şiddeti giderek azalır.

Hastalık oluşmadan 1-2 gün önce çoğu hastada genital herpes çıkacak olan bölgede yanma, kaşıntı ve ağrı hissedilir. Bu dönemde virüsün aktif olduğu düşünülür.

Hastalığı nelerin aktive ettiği hastadan hastaya değişir. Ancak hastalar zamanla bunun farkına varır ve bu faktörlerden kaçınmaya çalışırlar. Hastalanmak, kötü beslenme, genital bölgede sürtünme, özellikle oral herpes için ultraviyole (güneş) maruziyeti-yaz aylarında tatile gitmek gibi-, ameliyat veya kortizon kullanımı herpesi tetikleyebilir.

Nasıl Test Edilir?

Herpes çoğu zaman muayene ile teşhis edilebilen bir hastalıktır ancak bazen doğrulamak için testler gerekebilir. Hastalık döneminde tanı koymak için dokudan alınan virüs kültürü yapılabilir. İyileşmiş dönemlerde ise kan testleri yapılabilir.

Nasıl Önlemler Alınabilir?

Genital herpes cinsel yolla bulaştığı için ve oldukça yaygın olduğu için öncesinde cinsel ilişki yaşamış birinde bu virüsün bulunması muhtemeldir.

Birden fazla partner riski arttırır.

Kondom kullanılması tamamen olmasa da bulaşma riskini azaltır.

Hastalığın aktif dönemlerinde, belirtiler tamamen kayboluncaya kadar ilişkide bulunulmaması gerekir.

Ara dönemlerde de kondom kullanılması önerilir.

Doğum kontrol yöntemi olarak sperm öldüren ilaçların kullanılması tahrişe yol açmaları ve bu nedenle virüsün bulaşmasını kolaylaştırmaları nedeniyle önerilmez.

Ağız çevresinde herpesi olan birinin oral seksten kaçınması gerekir.

Tedavi

Mevcut tedaviler arasında herpesi tamamen iyileştiren bir seçenek yoktur. Ancak şikayetleri iyileştiren ve aktivasyonları kontrol eden ilaçlar vardır. Tablet formunda olan FDA tarafından onaylanmış 3 ilaç vardır: Asiklovir, famsiklovir ve valasiklovir. Hepsi de hem alevlenme döneminde iyileştirmek hem de nüksleri (reaktivasyon) baskılamak için kullanılabilir.

Asiklovirin ve pensiklovirin krem formu vardır. Valasiklovirin diğer partnere virüsü bulaştırma riskini azalttığı gösterilmiştir.